Kim Ngọc (1917-1979), nguyên Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phú (nay là Phú Thọ và Vĩnh Phúc), được biết đến như một người lãnh đạo có tầm nhìn và tinh thần đổi mới mạnh mẽ. Ông là người đặt nền móng cho chính sách “khoán hộ” – một ý tưởng táo bạo và đột phá trong bối cảnh kinh tế tập trung quan liêu thời kỳ bao cấp. Dù gặp nhiều trở ngại, những đóng góp của ông đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử phát triển nông nghiệp Việt Nam.
Vào thập niên 1960, nông nghiệp Việt Nam gặp nhiều khó khăn. Mô hình hợp tác xã sản xuất tập trung, mặc dù mang tính chất tổ chức cao, nhưng lại kém hiệu quả do thiếu động lực sản xuất từ người dân. Tình trạng năng suất thấp, đói nghèo và thiếu lương thực lan rộng. Trong bối cảnh đó, Kim Ngọc nhận ra cần có một cách làm mới để giải phóng sức lao động của nông dân và tăng năng suất.
Năm 1966, trên cương vị Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phú, Kim Ngọc đề xuất cơ chế “khoán hộ”. Theo đó, đất đai được giao trực tiếp cho từng hộ gia đình canh tác, thay vì sản xuất tập trung trong hợp tác xã. Nông dân được tự chủ trong việc tổ chức sản xuất và hưởng thành quả từ công sức lao động của mình, sau khi hoàn thành nghĩa vụ nộp sản lượng cho nhà nước và hợp tác xã.
Ban đầu, mô hình này nhanh chóng chứng minh hiệu quả. Sản lượng nông nghiệp tại Vĩnh Phú tăng lên rõ rệt, đời sống nông dân được cải thiện. Tuy nhiên, chính sách “khoán hộ” bị coi là đi ngược lại đường lối tập trung của nhà nước lúc bấy giờ. Kim Ngọc phải đối mặt với nhiều chỉ trích, thậm chí bị quy kết là vi phạm nguyên tắc. Cuối cùng, ông buộc phải cho dừng triển khai mô hình này.
Mặc dù “khoán hộ” bị đình chỉ, nhưng sau này, nhiều bài học từ mô hình này đã được kế thừa trong công cuộc đổi mới nông nghiệp những năm 1980. Chính sách “khoán 10” vào năm 1981, được xem như một sự hồi sinh và phát triển từ sáng kiến của Kim Ngọc, đã tạo bước ngoặt lớn cho nông nghiệp Việt Nam, đưa đất nước thoát khỏi tình trạng thiếu lương thực.
Ngày nay, Kim Ngọc được nhìn nhận như một nhà cải cách tiên phong, người đã dám nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm vì lợi ích của nhân dân. Tên tuổi ông được ghi nhận trong lịch sử Việt Nam như một biểu tượng của tinh thần đổi mới và tầm nhìn lãnh đạo.
Kim Ngọc không chỉ là một Bí thư Tỉnh ủy mà còn là một nhà cải cách kiên cường, vượt lên khuôn khổ của thời đại để tìm kiếm con đường tốt nhất cho nông dân và đất nước. Dù ông ra đi khi những ý tưởng của mình chưa được ghi nhận xứng đáng, nhưng di sản của ông đã trở thành nguồn cảm hứng cho những chính sách đổi mới, góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của nông nghiệp Việt Nam.
Phóng viên: Hương Lan, Văn Tin